เราขอพาทุกท่านเดินทางสู่ ‘บ้านอุ่มเหม้า’ หมู่บ้านเล็กๆ ซ่อนตัวอยู่ใน อำเภอพังโคน จังหวัดสกลนคร ที่เพียงเห็นแค่ทางเข้าหมู่บ้านก็สัมผัสได้ถึงบรรยากาศแห่งความดั้งเดิมไม่ปรุงแต่ง โดยเฉพาะร่องรอยวัฒนธรรมของชาวไทโย้ยที่ประดับประดาเห็นมาแต่ไกล ส่วนผู้คนก็สวมใส่เสื้อผ้าอันเป็นเอกลักษณ์ของชาวไทโย้ยดังคำเฉลยที่บอกเรากลายๆ ว่า หมู่บ้านแห่งนี้ เป็นสถานที่ของกลุ่มชาติพันธุ์ที่พยายามอนุรักษ์วิถีชีวิตดั้งเดิมของบรรพบุรุษเอาไว้ด้วยความภาคภูมิใจในทุกมิติ
ข้อมูลจาก ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร ให้รายละเอียดว่า ‘ไทโย้ย’ มีถิ่นฐานดั้งเดิมจากกวางสี ประเทศจีน ส่วนในประเทศเวียดนามจะเรียกคนกลุ่มนี้ว่า ‘โด้ย’ ซึ่งมีการอพยพมาจากเมืองมหาชัยกองแก้ว เมืองหอมท้าว แขวงคำม่วน สปป. ลาว ก่อนจะอพยพเข้ามาในประเทศไทยช่วงศึกเจ้าอนุวงศ์ เนื่องจากสถานที่บริเวณจังหวัดสกลนครซึ่งเป็นถิ่นฐานของชาวไทโย้ยอยู่ใกล้กับแหล่งน้ำ สอดคล้องกับวิถีชีวิตดั้งเดิมที่ดำรงชีพด้วยการทำนาและการทำการประมง
สำหรับ บ้านอุ่นเหม้า ในปัจจุบันเป็นแหล่งผลิตข้าวชื่อดังของจังหวัดสกลนคร ซึ่งเป็นนาข้าวอินทรีย์ที่คนในชุมชนพยายามช่วยกันอนุรักษ์พันธุ์ข้าวชื่อดังของจังหวัดสกลนครเอาไว้ เป็นข้าวหอมมะลิที่ได้รับการวิจัยจากศูนย์ขยายพันธุ์พืชพันธ์ข้าวสกลนคร ซึ่งข้าวชนิดนี้นอกจากหุงทานอร่อยแล้วยังสามารถนำไปสร้างมูลค่าเพิ่มได้ ไม่ว่าจะเป็นใบข้าวหรือเมล็ดข้าวที่หากนำไปคั่วก็จะกลายเป็นชาไทโย้ยรสชาติกลมกล่อมและหอมอร่อย
ด้วยความภาคภูมิใจในอัตลักษณ์ของชาติพันธุ์ไทโย้ย ทำให้ชุมชนต่อยอดเป็นการท่องเที่ยวขึ้น โดยมีการจัดสรรออกแบบวางแผนให้แต่ละคนในหมู่บ้าน ทำแต่ละหน้าที่และบทบาทที่แตกต่างกันไป บางส่วนทำหน้าที่เป็นโฮมสเตย์ตามความเหมาะสม บางส่วนทำหน้าที่เป็นไกด์ท้องถิ่นพาชมวิถีชีวิต ไม่ว่าจะเป็นการทำการเกษตรการปลูกผักปลูกข้าว เลี้ยงกบ เลี้ยงไก่ หรือปลูกพืช เช่น หม่อนหรือผลมัลเบอร์รี่
ทั้งนี้ เพื่อให้การขับเคลื่อนธุรกิจดำเนินไปอย่างเป็นระบบจึงมีการจัดตั้งเป็น ‘วิสาหกิจชุมชนบ้านไทโย้ย อุ่มเหม้า’ ขึ้น ซึ่งพ่อๆ แม่ๆ ในชุมชนยังได้ทอผ้าที่เป็นเอกลักษณ์ของอุ่มเหม้า ออกมาเป็นผลิตภัณฑ์ไว้จัดจำหน่ายด้วย นอกจากนี้ ยังมีของที่ระลึกที่เกี่ยวเนื่องกับวัฒนธรรมของชาวไทยโย้ย เช่น พวกกุญแจ ของฝาก ผ้ามัดหมี่ทอลายเฉพาะของกลุ่มชาติพันธุ์ไทยโย้ย เครื่องจักรสาน เพื่อนำเสนอแก่ผู้ที่เดินทางไปท่องเที่ยวในพื้นที่ ขณะเดียวกัน ผู้ที่เดินทางไปพักที่บ้านอุ่มเหม้า ก็จะมีโอกาสได้สนุกกับการละเล่นของชาวไทยโย้ย เช่น โย้ยกระทบสากและกิจกรรมของคนในหมู่บ้านที่ยึดโยงอยู่กับศาสนาพุทธ
ปัจจุบัน ชาวบ้านอุ่มเหม้าจัดประชาสัมพันธ์การท่องเที่ยวชุมชนผ่านช่องทางสื่อออนไลน์ โดยมีแขกและนักท่องเที่ยวทั้งชาวไทยและชาวต่างประเทศมาพักเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ อย่างล่าสุดเพิ่งมีการจัดกิจกรรมต้อนรับนักกีฬาชาวญี่ปุ่นที่ผู้มาเยือนบอกว่ารู้สึกประทับใจมาก นอกจากเป็นสถานที่พักผ่อนที่สงบ ยังได้แลกเปลี่ยนทางวัฒนธรรมที่งดงาม
หากใครที่ต้องการเดินทางไปพักผ่อนและท่องเที่ยวที่หมู่บ้านอุ่มเหม้า อำเภอพังโคน จังหวัดสกลนคร สามารถติดต่อชุมชนผ่านเฟสบุ๊กแฟนเพจ การท่องเที่ยวโดยชุมชนอุ่มเหม้า สกลนคร ซึ่งรายได้ทั้งหมดจะกลับเข้าสู่ชุมชน
